De toekomst is nu
Activiteitenverslag 2024 - 2025
"Enabel is vastbesloten om weerstand te bieden tegen de ontmanteling van de internationale solidariteit. Internationale samenwerking is essentieel voor dialoog, stabiliteit en vrede."
Jean Van Wetter
Algemeen Directeur, Enabel
Vrede en stabiliteit
Oekraïne: Building back better
In mei 2024 keurde de Belgische ministerraad het door Enabel voorgestelde programma 'BE-Relieve Ukraine' goed als onderdeel van het engagement van België in de wederopbouw van Oekraïne. Dit ambitieuze initiatief gebruikt 150 miljoen euro uit belastingen op bevroren Russische tegoeden. Het richt zich op de regio's Kiev en Tsjernihiv. Dit gaat verder dan de wederopbouw van infrastructuur. Het wil de hoop herstellen en gemeenschappen ondersteunen bij hun terugkeer, herstel en ontwikkeling in een veerkrachtiger Oekraïne.
Het programma richt zich op belangrijke sectoren zoals energie en circulaire bouw, gezondheid en sociale bescherming en onderwijs en werkgelegenheid. Als reactie op de regelmatige stroomonderbrekingen leverde Enabel 49 generatoren in 2024 die 16,5 megawatt aan reserve-energie leverden aan scholen, nutsbedrijven en steden. In 2025 zullen meer dan 250 generatoren en mobiele boilers worden verdeeld om te zorgen voor back-up warmte en elektriciteit voor huizen, scholen en ziekenhuizen.
Op het gebied van gezondheid en sociale bescherming ondersteunt Enabel een systeem waarin de patiënt centraal staat, met de nadruk op geestelijke gezondheidszorg en inclusieve diensten voor ontheemden, veteranen en personen met een handicap. Dit omvat het leveren van revalidatieapparatuur aan het Borodyanka Rehab Centre en het ondersteunen van toegang tot gezondheidszorg via partnerschappen met lokale organisaties zoals Patients of Ukraine.
Op het gebied van onderwijs en werkgelegenheid werkt Enabel samen met het ministerie van Onderwijs aan de bouw van schuilplaatsen in scholen, zodat er ondanks de aanhoudende aanvallen toch les kan worden gegeven. In samenwerking met Expertise France werkt Enabel aan de modernisering van twee beroepsscholen in Tsjernihiv, herstel van de infrastructuur en verbetering van de kwaliteit en relevantie van de opleidingen.
BE-Relieve werkt volgens een Team Belgium-aanpak en bevordert sterke partnerschappen tussen Belgische en Oekraïense instellingen. Via publiek-private samenwerking en door de inschakeling van Belgische bedrijven ondersteunt het programma niet alleen de toetreding van Oekraïne tot de EU, maar bouwt het ook aan langetermijnrelaties die essentieel zijn voor een duurzame wederopbouw.
Sahel: Over het belang van onze blijvende betrokkenheid
De wereld raakt steeds meer verbonden. Vooruitgang, innovatie en cultuur kennen geen grenzen. Jammer genoeg geldt dat ook voor crisissen. Conflicten verspreiden zich langzaam maar zeker en nationale oplossingen alleen volstaan niet langer. In fragiele regio's zoals de Sahel hebben opkomende militaire regimes en toenemende antiwesterse sentimenten ertoe geleid dat sommige Europese actoren twijfelen aan hun vermogen om een positieve en blijvende verandering teweeg te brengen. Terugtrekking dreigt echter alleen maar de instabiliteit te vergroten en crises te verlengen.
Omgaan met geopolitieke verschuivingen
Europese agentschappen die werken in regio's als de Sahel krijgen te maken met wijzigende geopolitieke verhoudingen. Ze moeten rekening houden met de politieke prioriteiten van hun nationale regering en tegelijkertijd op koers blijven om de ontwikkelingsdoelen te halen. Europese agentschappen spelen een cruciale rol in de ondersteuning van fragiele staten, ook al ontbreekt een eenduidige EU-benadering hieromtrent; de agentschappen dragen bij aan de weerbaarheid van die fragiele staten en, bij uitbreiding, aan de stabiliteit van Europa zelf.
Het werk van agentschappen voor internationale samenwerking zoals Enabel strekt zich uit over kritieke beleidsdomeinen zoals migratie, veiligheid, energie en ecologische transitie — kwesties die centraal staan in het EU-beleid. Proberen deze problemen aan te pakken zonder de onderliggende oorzaken van instabiliteit aan te pakken is niet alleen ineffectief, het kan ook contraproductief zijn.
Samenwerking, zonder concurrentie
Ongeveer 72% van de projecten van Enabel wordt uitgevoerd in door crisis getroffen regio's. Het werk daar richt zich op het verminderen van ongelijkheid, het bevorderen van goed bestuur en het stimuleren van sociale en ecologische veerkracht. Deze ervaringen hebben aangetoond dat samenwerking — niet concurrentie — van vitaal belang is. Sterkere partnerschappen tussen agentschappen, lokale overheden, maatschappelijke organisaties en groepen zoals jongeren en vrouwen en de diaspora brengen lokale kennis en vertrouwen naar de kern van duurzame ontwikkeling.
Tegelijkertijd moeten we ons engagement heroverwegen. We moeten programma's ontwerpen die bijdragen aan vredesopbouw, door de samenwerking tussen organisaties te verbeteren en lokaal gestuurde benaderingen te omarmen. We moeten ook het intrinsieke verband tussen samenwerking en defensie erkennen. Door verdere coördinatie van activiteiten bereiken we meer, zowel in eigen land als daarbuiten.
Deze geïntegreerde visie zien we aan het werk in Burkina Faso, waar in 2024 meer dan een miljoen kinderen ontheemd zijn geraakt en 6.000 scholen werden gesloten vanwege een langdurig conflict. Enabel heeft de continuïteit van het onderwijs ondersteund door middel van partnerschappen met regionale onderwijsinstanties en gemeenschapsstructuren. Samen zorgden ze voor bijscholing en psychosociale hulp voor leerlingen en leerkrachten. Een radio-onderwijsprogramma bereikte meer dan 10.000 kinderen in gebieden waar de scholen gesloten bleven.
Wettelijke erkenning is een ander kritisch punt. In 2020 was minder dan de helft van de bevolking van Burkina Faso ingeschreven bij de burgerlijke stand , waardoor velen — vooral binnenlandse ontheemden — geen toegang hadden tot basisrechten. Enabel werkte samen met nationale en lokale overheden en ngo's zoals Children Believe om de burgerlijke stand te moderniseren en meer dan 10.000 geboorteakten aan kinderen te verstrekken, waardoor toegang tot gezondheidszorg en onderwijs verzekerd is en het risico op staatloosheid vermindert.
Tenslotte vereisen duurzame vrede en vooruitgang strategische langetermijninvesteringen in crisispreventie, gerechtigheid en sterke weerbaarheid. Het steunen van fragiele staten is niet alleen een kwestie van solidariteit — het is een investering in wereldwijde vrede.
De toekomst van Gaza ondersteunen: wederopbouw en veerkracht
Sinds oktober 2023 hebben onophoudelijke aanvallen via lucht, land en zee essentiële infrastructuur in Gaza vernietigd, waaronder ziekenhuizen, scholen en nutsvoorzieningen. Hierdoor heeft de bevolking geen toegang tot voedsel, water, gezondheidszorg of basisbeschermingsdiensten.
Net als bij onze activiteiten in Oekraïne vereist de wederopbouw van Gaza een gebiedsgerichte aanpak die onderwijs, gezondheidszorg, stadsplanning en economisch herstel combineert. Enabel voert een bilateraal programma uit op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem en start de activiteiten in Gaza opnieuw op om in dringende behoeften te voorzien.
Een belangrijk aandachtspunt is materieel herstel en gemeenschapsherstel en bijzondere aandacht gaat naar geestelijke gezondheid. De oorlog leidt tot trauma’s en hoge niveaus van angst, depressie en posttraumatische stressstoornissen, vooral bij kinderen. Enabel werkt samen met Palestijnse en internationale organisaties om psychosociale zorg en veilige opvang te voorzien voor meisjes en vrouwen met aandacht voor hun seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.
92% van de schoolgebouwen is verwoest of beschadigd en meer dan 745.000 leerlingen kunnen geen enkele vorm van onderwijs volgen. Enabel zal tijdelijke leerlocaties ondersteunen in veilige zones. Het gaat onder andere ook om bijscholing om de opgelopen leerachterstand in te halen.
Het beheer van puin en het hoogdringend ruimen van afval is een andere strategische prioriteit. Tussen de 41 en 47 miljoen ton puin, waarvan een deel vervuild is met asbest, moet veilig worden verwijderd. Dit is essentieel voor de levering van humanitaire hulp en de toekomstige wederopbouw.
Enabel zal het economisch herstel ondersteunen met werkgelegenheid die, op de korte termijn, financiële verlichting biedt en, op de lange termijn, bijdraagt aan het herstel. Dit omvat steun aan leerkrachten en verpleegkundigen en ondersteuning van kleine bedrijven, maar ook gemeenschapsprojecten voor het ruimen van puin.
Ondanks de volatiliteit en onvoorspelbaarheid van het conflict, blijven we bijdragen aan zinvolle oplossingen voor de toekomst van Gaza. Ons engagement weerspiegelt de toewijding van België aan vrede en stabiliteit en sluit volledig aan bij de bredere internationale consensus dat een tweestatenoplossing de enige weg is naar een rechtvaardige, duurzame en hoopvolle toekomst voor zowel Palestijnen als Israëli's.
Klimaat & milieu
Tanganyikameer: wetenschap in dienst van het klimaat
Met 18% van de zoetwatervoorraden in de wereld speelt het stroomgebied van het Tanganyika-meer en Kivu-meer een cruciale rol op wereldschaal. Er wonen ongeveer acht miljoen mensen langs de oevers van de meren en het gebied vormt een van de meest biodiverse ecosystemen ter wereld. Die natuurlijke rijkdom komt echter steeds meer onder druk te staan, eens te meer door de toename van klimaatextremen.
Het Tanganyika Kivu Water Management Project (TAKIWAMA) is een Europees initiatief dat wordt uitgevoerd door Enabel en GIZ. Het richt zich op het duurzaam beheer van die rijkdom, het behoud van ecosystemen en een duurzame toekomst voor de inwoners van de regio.
Sinds 2019 werkt Enabel nauw samen met de Lake Tanganyika Authority, die de vier landen aan de oevers van het meer – Tanzania, de Democratische Republiek Congo, Zambia en Burundi – samenbrengt om een milieumonitoringnetwerk in te voeren voor het water van het meer.
Tijdens de eerste fase van het project werden vier regionale laboratoria opgeknapt en uitgerust om de analyse van de waterkwaliteit te verbeteren, terwijl de methoden voor monitoring en gegevensverwerking werden geharmoniseerd. Infrastructuurverbeteringen omvatten de verbeterde afvalwaterzuivering in Bujumbura in Burundi en het verbeterd beheer van vast afval in Kigoma in Tanzania.
De tweede fase van het project versterkt de wetenschappelijke basis. Het zal het meetnetwerk voor waterkwaliteit uitbreiden en nieuwe milieumonitoringcentra uitbouwen, ondersteund door een internationaal netwerk van universiteiten en onderzoeksinstellingen, waaronder het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de EU, de Universiteit van Luik, de Universiteit van Burundi en de Frankfurt Zoological Society.
Tijdens de COP29 zegde het Waals Gewest 2 miljoen euro toe voor de bouw van klimaatmonitoringcentra in Nsumbu (Zambia) en Kipili (Tanzania). Er zullen ook weerstations worden gemoderniseerd en de apparatuur voor het monitoren van de biodiversiteit zal worden verbeterd.
Enabel werkt ook samen met het Belgisch Nationaal Geografisch Instituut om de gevolgen van het stijgende waterpeil, overstromingen en bodemerosie te analyseren en topografische netwerken te harmoniseren. Die studies zullen het mogelijk maken om de risico's in te schatten en het overheidsbeleid te sturen om het behoud van de meren op lange termijn te garanderen.
TAKIWAMA laat zien hoe wetenschap, grensoverschrijdende samenwerking en maatschappelijke betrokkenheid klimaatweerbaarheid kunnen vergroten en bewijst dat collectieve, gegevensgestuurde actie essentieel is voor het behoud van zoetwaterecosystemen wereldwijd.
Interview
Een nieuw narratief: van hulp naar investering
Joseph Ng'ang'a
Speciaal gezant van Mission 300
Joseph Nganga is speciaal gezant van Mission 300, een initiatief van de Wereldbank en de Afrikaanse Ontwikkelingsbank dat tot doel heeft om tegen 2030 zo’n 300 miljoen mensen in Sub-Saharaans Afrika toegang te bieden tot elektriciteit. Hij is de vorige ondervoorzitter voor Afrika van de Global Energy Alliance for People and Planet, een sleutelfiguur in de energie- en klimaatsector in Afrika. Hij was CEO van de allereerste Afrikaanse klimaattop in 2023. Nganga is een overtuigd pleitbezorger voor duurzame investeringen met het oog op een klimaatpositieve ontwikkeling in Afrika.
Dit is slechts een fragment van het interview. Het volledige interview is beschikbaar via deze link of de knop onderaan de pagina.
Ontwikkelingshulp wordt wereldwijd meer en meer ter discussie gesteld. Wat is daar volgens u de reden voor?
Deze golf van veranderingen valt te verklaren door verschillende factoren. Veel overheden die internationale ontwikkeling financieren, worden geconfronteerd met enorme druk op hun begroting. Dan zijn er twee opties: ofwel verhoog je de belastingen - vaak niet aangewezen vanuit politiek standpunt – of je vermindert de uitgaven – waarbij op zoek wordt gegaan naar elementen waar het minst weerstand tegen is, zoals hulp aan het buitenland. Bovendien groeit het gevoel van donormoeheid. Er wordt al vele jaren hulp verleend, en mensen beginnen zich af te vragen wanneer de ontvangers zelf in hun noden zullen kunnen voorzien. Ten slotte is er ook de mondiale politieke context waarin staten steeds meer naar zichzelf kijken en ontwikkelingshulp minder aantrekkelijk wordt.
Maar er is misschien toch nog een voordeel aan de huidige crisis in de ontwikkelingshulp: het verplicht Afrikaanse landen om naar hun eigen capaciteiten en talenten te kijken, en het is een kans voor de burgers om hun leiders verantwoordelijk te stellen. Ook de ontwikkelingsgemeenschap moet van de gelegenheid gebruikmaken om grondig na te denken over hoe ze te werk gaat. Als we ontwikkelingshulp echter abrupt stopzetten, lopen we het risico het kind met het badwater weg te gooien.
Hoe kunnen we in een veranderende internationale samenwerking overstappen van traditionele modellen naar een verhaal gebaseerd op meer gelijkheid en partnerschap dat de mondiale uitdagingen en opportuniteiten van vandaag weerspiegelt?
Enabel heeft al heel vroeg het voortouw genomen om de internationale samenwerking opnieuw uit te vinden, door ervoor te zorgen dat er – naast de levensnoodzakelijke steun – ook gewerkt wordt aan partnerschappen op lange termijn die oplossingen bieden. De belangrijkste vraag is: hoe handelen we als echte partners, en niet volgens het traditionele schema ontvanger-weldoener? Werkelijke partnerschappen kunnen krachtige win-winkansen creëren. België, met zijn expertise in infrastructuur, scheepvaart en waterstof, is goed geplaatst om samen te werken met Afrikaanse landen zoals Sierra Leone, dat zich in die domeinen sterk aan het ontwikkelen is. De diepzeehaven van Sierra Leone, bijvoorbeeld, heeft het potentieel om een strategische hub in West-Afrika te worden. Dat potentieel ontgrendelen vereist echter technologie en financiering.
Het is daarbij onontbeerlijk om informatiekloven te overbruggen en de capaciteiten van België af te stemmen op de noden en de projecten in Sierra Leone die klaar zijn voor investeringen. De Port of Antwerp-Bruges geeft het goede voorbeeld, niet enkel in havenontwikkeling maar ook in efficiënt beheer, en zou een waardevolle partner kunnen zijn. Door een deel van het ontwikkelingsbudget vrij te maken voor de bouw van een groot infrastructuurproject in Sierra Leone, zou België kunnen helpen om kritieke tekorten in infrastructuur aan te pakken, economische groei te ondersteunen en werkgelegenheid te creëren. België van zijn kant zou expertise exporteren, rendement op investering krijgen en zijn banden met de regio versterken. Zo wordt het een werkelijk wederzijds voordelig partnerschap.
Welke rol ziet u weggelegd voor Enabel en Belgische spelers in de klimaat- en energietransitie?
Ik geloof dat Enabel de grote trendverschuiving al geïntegreerd heeft, van traditionele ontwikkelingshulp naar eerlijker en duurzamer partnerschappen die een transformatie op lange termijn ondersteunen. Door zijn steun aan ministeries van Financiën, zoals in Mozambique, helpt Enabel overheden bij de integratie van klimaatprioriteiten in de nationale planning en de economische strategie. Dat soort ondersteuning versterkt het lokaal eigenaarschap. Dat is van cruciaal belang voor initiatieven zoals het landenplatform, waar coördinatie tussen publieke en private spelers belangrijk is om impact op schaal te verwezenlijken.
Als we echte investeringen willen aantrekken, moet aan de andere kant van de tafel, waar diegenen met kapitaal, technologie en infrastructuur zitten, de opportuniteit ook herkend worden. Daar kan Enabel een belangrijke rol als facilitator spelen. Het agentschap kan overheden helpen om investeringskansen te identificeren en vorm te geven, mogelijk via instrumenten of digitale tools die structuur brengen in projectgegevens en die de ideeën presenteren zodat ze Belgische en Europese spelers in de private sector aanspreken.
In de context van de Afrikaanse klimaattop zou België waardevolle expertise in technologie en bedrijfsmodellen kunnen bieden. Als pleitbezorger van de Afrikaanse klimaattop dit jaar zou Enabel ervoor kunnen zorgen dat het thema aan bod komt en tegelijk ook het potentieel van Afrika kunnen benadrukken. De bewustwording vergroten is essentieel. Daarom zouden we het rechtstreeks engagement kunnen vergemakkelijken tussen Belgische bedrijven en Afrikaanse stakeholders, via doelgerichte ontmoetingen en de ontwikkeling van concrete instrumenten, zoals MoU’s, die geformaliseerd kunnen worden tijdens de top.
Bestrijding van woestijnvorming: lokale oplossingen, regionale impact
Sinds mei 2022 voert Enabel een ambitieus regionaal klimaatprogramma in de Sahel, in Burkina Faso, Niger, Mali en Senegal. De regio heeft te kampen met toenemende woestijnvorming en aanhoudende droogte die het ecologische en sociaaleconomische evenwicht van de regio bedreigen. Het doel is 10.000 hectare aangetaste grond per land herstellen, dat is in totaal 40.000 hectare. De lokale gemeenschappen zullen ook actief betrokken worden en toezien op het duurzaam beheer van de natuurlijke rijkdom.
Duurzame actie begint met lokaal overleg. Daarom wordt het initiatief voorafgegaan door overleg met de gemeenschappen in de regio. Tijdens bijeenkomsten worden de natuurlijke rijkdommen, de waterinfrastructuur en het te herstellen land aangeduid en wordt tegelijk het toekomstige gebruik van de herstelde sites bepaald: landbouw, veeteelt of behoud van de biodiversiteit. Deze inclusieve aanpak leidt tot initiatieven die zijn aangepast aan de lokale context: In Burkina Faso wordt voorrang gegeven aan landbouw, in Niger aan begrazing en in Senegal aan ecologisch herstel en het behoud van de biodiversiteit.
Tastbare resultaten op nationale schaal
Het project levert al resultaten op. In Burkina Faso is 3000 hectare land hersteld voor graanteelt. In samenwerking met TreeAid zijn er 28.000 bomen geplant die bosbijproducten produceren (b.v. vruchten van woudbomen, wilde vruchten, paddenstoelen, maar geen hout) en voor een duurzame oogst zullen zorgen. In Niger wordt nu 500 hectare gebruikt als duurzaam weidegebied. In Senegal is 500 hectare land omheind zodat de vegetatie zich kan herstellen. In Mali leidt herstel langs de oevers van de rivier de Niger tot bodemstabiliteit en wordt erosie voorkomen en verbetert de waterkwaliteit.
In de vier landen nemen opleiding en empowerment van vrouwen en jongeren een centrale plaats in de activiteiten. Via een partnerschap met de ngo Eclosio ondersteunen we bijvoorbeeld bijna 200 vrouwengroepen in Senegal bij de ontwikkeling van bosbijproducten: opleidingen in duurzame oogstpraktijken, productverwerking en ondersteuning voor het op de markt brengen ervan helpen die vrouwen bij het opzetten van klimaatbewuste activiteiten die inkomsten genereren.
Afrika en Europa verbinden
Verbinden, ontsluiten, groeien: het belang van de strategische corridors in Afrika
Handelsbetrekkingen zijn van groot belang voor de concurrentiepositie van landen. Transportinfrastructuur is daarbij meer dan van logistiek belang: ze ligt aan de basis van de geopolitieke dynamiek en is van cruciaal belang voor de economische ontwikkeling van Afrika.
Daarom heeft de Europese Unie de Global Gateway gelanceerd, een investeringsplan dat tot 2027 zo’n 150 miljard euro wil vrijmaken voor duurzame transportinfrastructuur in Afrika. Transport is een van de prioriteiten van de Global Gateway. Enabel speelt zo een actieve rol in de ontwikkeling van strategische transportcorridors, met name die van Cotonou-Niamey, Abidjan-Lagos, Abidjan-Ouagadougou en Dar es Salaam-Kigoma.
Een strategische corridor is een belangrijke transportroute die productiecentra met afzetmarkten verbindt. Ook het personenvervoer verbetert, vooral in plattelandsgebieden. 80% van de buitenlandse handel van Afrika verloopt via havens. Havens zijn een vitale toegangspoort en essentieel voor de economische ontsluiting van ingesloten landen, zoals die van de Sahel.
De corridor Cotonou-Niamey verbindt de haven van Cotonou in Benin met de binnenlandse markten van de Sahel (Niger en Burkina Faso in het bijzonder). Er wonen zo’n 34 miljoen mensen langs de meer dan 1000 kilometer van dit wegennetwerk.
Enabel en de Port of Antwerp-Bruges maakten de modernisering van de haven mee mogelijk, wat tussen 2010 en 2019 leidde tot een groei van de goederenstroom met 45% en een Ecoport-certificatie.
Aan de andere kant van het continent maakt de Dar es Salaam-Kigoma corridor in Tanzania deel uit van een gelijkaardige dynamiek: samen met de Port of Antwerp-Bruges, TradeMark Africa en UN-Habitat werkt Enabel aan verbeterde verwerking en doorvoer van goederen via de haven van Dar es Salaam. TradeMark Africa biedt ondersteuning van onschatbare waarde door douaneprocessen te digitaliseren en niet-tarifaire belemmeringen te beheren.
De strategische corridors zijn meer dan een logistiek en economisch initiatief. Ze zijn ook en vooral bedoeld om de zelfstandigheid en ondernemingszin te stimuleren: ondernemers, landbouwers en lokale gemeenschappen halen rechtstreeks voordeel uit de modernisering van de infrastructuur.
Enabel promoot ook milieuvriendelijke benaderingen – minimalisering van de koolstofvoetafdruk en bevordering van klimaatbestendige ontwikkeling – waardoor deze strategische corridors belangrijke hefbomen zijn voor een duurzame en inclusieve toekomst.
De corridor Cotonou-Niamey verbindt de haven van Cotonou in Benin met de binnenlandse markten van de Sahel (Niger en Burkina Faso in het bijzonder). Er wonen zo’n 34 miljoen mensen langs de meer dan 1000 kilometer van dit wegennetwerk.
Enabel en de Port of Antwerp-Bruges maakten de modernisering van de haven mee mogelijk, wat tussen 2010 en 2019 leidde tot een groei van de goederenstroom met 45% en een Ecoport-certificatie.
Aan de andere kant van het continent maakt de Dar es Salaam-Kigoma corridor in Tanzania deel uit van een gelijkaardige dynamiek: samen met de Port of Antwerp-Bruges, TradeMark Africa en UN-Habitat werkt Enabel aan verbeterde verwerking en doorvoer van goederen via de haven van Dar es Salaam. TradeMark Africa biedt ondersteuning van onschatbare waarde door douaneprocessen te digitaliseren en niet-tarifaire belemmeringen te beheren.
De strategische corridors zijn meer dan een logistiek en economisch initiatief. Ze zijn ook en vooral bedoeld om de zelfstandigheid en ondernemingszin te stimuleren: ondernemers, landbouwers en lokale gemeenschappen halen rechtstreeks voordeel uit de modernisering van de infrastructuur.
Enabel promoot ook milieuvriendelijke benaderingen – minimalisering van de koolstofvoetafdruk en bevordering van klimaatbestendige ontwikkeling – waardoor deze strategische corridors belangrijke hefbomen zijn voor een duurzame en inclusieve toekomst.
De EU en Enabel: een strategisch partnerschap voor duurzame groei in Ivoorkust
Francesca Di Mauro
Ambassadeur van de Europese Unie in Ivoorkust
Dit is slechts een fragment van het interview. Het volledige interview is beschikbaar via deze link of de knop onderaan de pagina.
Welke rol spelen de partnerschappen tussen de EU, de lidstaten en agentschappen zoals Enabel bij het versterken van de economie van Ivoorkust?
Met een bbp dat groeit met ongeveer 7% is Ivoorkust een van de grootste economieën in West-Afrika die de buurlanden vooruitstuwt en heel wat werknemers uit de subregio aantrekt.
Team Europe - de Europese Unie, haar lidstaten, hun ontwikkelingsagentschappen, ontwikkelingsbanken en de Europese Investeringsbank - is erg aanwezig in Ivoorkust.
Het team zorgt voor de succesvolle uitvoering van de Global Gateway-strategie: het investeringspakket dat de Europese Unie aanbiedt aan partnerlanden zoals Ivoorkust, met name in de klimaat-/energiesector en de transportsector met de strategische corridors, en ook voor de tewerkstelling van jongeren.
Ivoorkust is de grootste cacaoproducent ter wereld. Hoe ondersteunen de EU en haar partners zoals Enabel de overgang naar een duurzamere en eerlijkere sector?
Met de Europese Green Deal, die sinds 2019 is ingevoerd, en met name met de Europese verordening omtrent ontbossing (EU Deforestation Regulation of EUDR), ging de EU in Ivoorkust aan de slag voor een duurzamere cacaosector. Vanaf eind 2025 vereist de EUDR dat producten die uit het buitenland worden geïmporteerd, maar ook producten die in Europa worden geproduceerd, geen ontbossing veroorzaken en legaal geproduceerd werden. De EU helpt de Ivoriaanse regering al een paar jaar om aan die eisen te voldoen.
De introductie van de Afrikaanse norm ARS 1000 voor duurzame cacao is hier een goed voorbeeld van. Die verzekert de geolokalisatie van cacaoboeren, wat leidt tot de traceerbaarheid van cacao.
Via het Team Europe Sustainable Cocoa Initiative pakken we de drie elementen van duurzaamheid aan: het milieuaspect, door ontbossing tegen te gaan; het economische aspect, door producenten toegang te geven tot een waardig inkomen; en het sociale aspect, door alle vormen van kinderarbeid uit te bannen.
De duurzaamheidsaspecten worden op verschillende niveaus aangepakt. Op politiek niveau, tijdens de partnerschapsdialoog tussen de EU en Ivoorkust: eens per jaar ontmoeten we alle Europese ambassadeurs en de Ivoriaanse autoriteiten voor een politieke dialoog over een aantal onderwerpen, waaronder politiek, veiligheid en duurzaamheid.
We zetten ook al onze tools in. Begrotingssteun, bijvoorbeeld gekoppeld aan indicatoren voor toezichtsystemen, controle op ontbossing en controle op kinderarbeid.
Technische ondersteuning, onder andere door Enabel, die het probleem van waardige inkomens aanpakt. Enabel werkt rechtstreeks met de coöperaties om hun marketing, bedrijfsplannen en landbouwtechnieken te verbeteren. Het doel is dat ze zich beter organiseren en meer onderhandelingsmacht krijgen tegenover de inkopers van cacao. Want als coöperaties sterker zijn, kunnen ze beter onderhandelen en zo een eerlijke prijs en een waardig inkomen voor de werknemers verkrijgen.
Er lopen ook leningen, zoals die met de Europese Investeringsbank (met EU-garantie) voor herbebossing in Ivoorkust.
Leerkrachten in Afrika empoweren
In Sub-Sahara-Afrika wordt het onderwijs geconfronteerd met een tekort aan goed opgeleide leerkrachten, overvolle klassen en beperkte kansen op professionele ontwikkeling. Tegen 2030 zijn 15 miljoen nieuw opgeleide leerkrachten nodig. Veel leerkrachten zijn aan de slag zonder de nodige kwalificaties, vooral op het platteland en in door crisissen getroffen gebieden. Het Regional Teachers Initiative for Africa (RTIA) is een onderdeel van de Global Gateway-strategie van de Europese Unie. RTIA wordt gefinancierd door de EU (100 miljoen euro), met een bijkomende bijdrage van België (4 miljoen euro). RTIA wordt geleid door België, Frankrijk en Finland. UNESCO en de Afrikaanse Unie zijn partners.
RTIA ondersteunt onderwijshervormingen door technische assistentie op maat te verlenen aan ministeries van Onderwijs bij het ontwerpen en implementeren van een lerarenbeleid dat is afgestemd op de nationale strategieën. Daarbij worden innovatieve oplossingen geïdentificeerd en opgeschaald om de opleiding en professionele ontwikkeling van leerkrachten in uitdagende omgevingen te verbeteren. Binnen dit kader werkt Team Belgium, met Enabel, VVOB en APEFE, aan de bevordering van digitaal onderwijs, de promotie van gendertransformatieve pedagogie en de versterking van het basisonderwijs.
In Tanzania ondersteunt Enabel meer dan 148.000 leerkrachten met e-learning modules. In Zambia maakt een project gebruik van Raspberry Pi-computers en het Moodle-platform om de lerarenopleiding in afgelegen gebieden te verbeteren. In Ghana wordt spelenderwijs leren gesystematiseerd om zo het klasgebeuren inclusiever te maken, terwijl in Burkina Faso de "Imagier yam wekre"-methode wordt ingezet om kinderen aan te zetten tot participatief en speels leren.
Daarnaast bevordert het initiatief ook duurzame verandering via onderzoek naar teacher governance en lerarenbeleid. De toegevoegde waarde van het door België gefinancierde initiatief "Teach 2 Empower" ligt in het delen van kennis, het gezamenlijke leren en belangenbehartiging.
Gezondheid voor iedereen
Een belangrijke mijlpaal voor de medicijnproductie in Senegal
De COVID-19-pandemie heeft grote ongelijkheden in de wereldwijde toegang tot geneesmiddelen en vaccins aan het licht gebracht. In reactie hierop heeft de Afrikaanse Unie een ambitieus doel gesteld: Tegen 2040 moet Afrika 60% van de eigen vaccinbehoefte lokaal produceren. Senegal maakt vorderingen op weg naar deze ambitie met steun van Enabel en het Team Europe Initiative on Manufacturing and Access to Vaccines, Medicines and Health Technologies in Africa (MAV+).
In december 2024 bereikt Senegal Maturiteitsniveau 3 voor de regulering van geneesmiddelen en vaccins, een WHO-benchmark die aangeeft dat een land beschikt over internationaal erkende goed functionerende en stabiele processen die ervoor zorgen dat geneesmiddelen en vaccins voldoen aan hoge kwaliteitsnormen. Deze mijlpaal versterkt de Senegalese farmaceutische sector, trekt investeringen aan en verbetert de toegang tot gezondheidsproducten.
Sinds 2021 ondersteunt Enabel het gezondheidszorgsysteem in Senegal met een project van 4 miljoen euro, gefinancierd door België. Tot de belangrijkste resultaten behoren de oprichting van de Senegalese farmaceutische regelgevende autoriteit (ARP) in 2022 en verbeteringen op het gebied van regelgeving, inspecties en geneesmiddelenbewaking.
De bredere inspanning van Team Europe ondersteunde ook de bouw van de MADIBA-vaccinproductielocatie en een nieuwe faciliteit voor gele koorts in het Institut Pasteur van Dakar. Enabel deed via een Team Belgium-aanpak een beroep op Belgische expertise van onder andere Quamed, het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten en Sciensano.
De Gates Foundation en Enabel engageren zich voor veerkrachtigere gezondheidssystemen
Gargee Ghosh
Hoofd Global Policy & Advocacy bij de Gates Foundation
Dit is slechts een fragment van het interview. Het volledige interview is beschikbaar via deze link of de knop onderaan de pagina.
Waarom besloot de Gates Foundation samen te werken met Enabel in de strijd tegen malaria?
We zijn ervan overtuigd dat alle mensen, ook in achtergestelde gemeenschappen over de hele wereld, een gezond en productief leven moeten kunnen leiden. We doen dit werk overal met partners. We werkten al samen met de Belgische overheid aan de uitroeiing van de slaapziekte in de Democratische Republiek Congo. Daarop hebben we verdere samenwerking verkend. We zagen een kans om de inspanningen van de Belgische overheid en Enabel om gezondheidssystemen te versterken te combineren met onze inspanningen op het gebied van malaria .
Voor de uitroeiing van malaria zijn sterke gezondheidssystemen nodig die toegang tot goede zorg garanderen. En malaria onder controle krijgen, waardoor de druk op gezondheidsfaciliteiten afneemt, heeft dan weer een positief effect op de gezondheidssystemen. In sommige regio's is meer dan 50% van de medische consulten te wijten aan malaria. Enabel was een aantrekkelijke partner voor de stichting dankzij zijn expertise ter plaatse en zijn sterke relaties met partneroverheden.
Kan u een overzicht geven van de belangrijkste resultaten van ons partnerschap in Niger en Burundi? Wat waren volgens u de meest invloedrijke activiteiten?
Systemen versterken kost tijd, dus het is nog te vroeg om de volledige impact van ons partnerschap te zien. De effecten op malaria zullen duidelijker worden zodra het programma volledig operationeel is. We zien echter al aanzienlijke vooruitgang in de stappenplannen voor de landen met het oog op financieringsaanvragen bij het Wereldfonds ter bestrijding van aids, tuberculose en malaria, waarvoor Enabel ondersteuning biedt aan het malariaprogramma. Daarnaast is er een boeiende samenwerking tussen Enabel en Audere op het gebied van digitale gezondheid, en ook de samenwerking tussen Enabel en Bluesquare op het gebied van malariabewaking is veelbelovend.
We werken ook samen met Bluesquare, een Belgisch bedrijf gespecialiseerd in innovatieve gezondheidsinformatie-systemen, om het toezicht op malaria te versterken. Hoe zal de rol van publiek-private partnerschappen in de internationale ontwikkelingssector volgens u evolueren?
De private sector is een belangrijke speler op het gebied van wereldwijde gezondheid en ontwikkeling. De uiteenlopende partners bieden specifieke expertise en stimuleren innovatie. Het specifieke werk van Bluesquare op het gebied van gegevensbeheer, -integratie en -visualisatie, in combinatie met zijn innovatieve aanpak voor gegevensverzameling uit campagnes en routinesystemen, is hier een goed voorbeeld van. Publiek-private partnerschappen stellen ons in staat om de sterke punten van beide sectoren te benutten op basis van gedeelde waarden, waardoor innovatie, efficiëntie en duurzaamheid in internationale ontwikkelingsinspanningen worden bevorderd.
Deze partnerschappen worden steeds belangrijker in een veranderend ontwikkelingslandschap. De publieke en filantropische sector zijn in staat om projecten en investeringen minder risicovol te maken en bevorderen zo de betrokkenheid van de private sector in contexten met lage inkomens die voorheen misschien als te riskant werden beschouwd.
Economische ontwikkeling
Partnerschappen met de private sector: katalysatoren voor duurzame verandering
Enabel gelooft dat de private sector een cruciale rol speelt in ontwikkeling door toegevoegde waarde en tewerkstelling te creëren. Daarom werkt Enabel met partneroverheden om het ondernemingsklimaat te verbeteren en ondernemers te ondersteunen. Tegelijkertijd werkt Enabel samen met Belgische, Europese en internationale bedrijven, de leveranciers van middelen en knowhow, via win-win-partnerschappen, waarbij zowel commerciële als ontwikkelingsresultaten belangrijk zijn.
Er zijn verschillende manieren om bedrijven te betrekken bij internationale samenwerking. Almaar meer bedrijven van alle maten maken van duurzaamheid een breekpunt in hun strategie – niet om in de eerste plaats een groter marktaandeel te veroveren, maar wel om de geloofwaardigheid van de onderneming op lange termijn te vrijwaren. Zij zijn zich bewust dat ze zelf een rol spelen in de duurzame ontwikkeling van de samenleving.
Enabel treedt op als enabler en helpt bedrijven en ontwikkelingsdoelen op elkaar af te stemmen. Terwijl private partners investeren door middel van eigen vermogen, leningen of garanties, vult Enabel dit aan door lokale actoren te versterken, toeleveringsketens te verbeteren en tekorten aan arbeidskrachten aan te pakken door opleiding en competentie-ontwikkeling. Deze partnerschappen vallen ook onder het EU Global Gateway-initiatief.
Om innovatie te stimuleren plaatst Enabel oproepen tot voorstellen. In samenwerking met het NIDO-innovatielab van de Belgische Federale Overheidsdienst Beleid en Ondersteuning (BOSA) lanceerde Enabel een oproep tot innovatieve ideeën om de zuivelsector in Niger en Mali te ondersteunen op het vlak van hygiëne- en kwaliteitsnormen en om de koudeketen te versterken. In Niger testte IKIC.cool, een startup uit Leuven, een koude-ketentechnologie om de inzameling van zuivel te verbeteren.
In Ivoorkust werkt Enabel samen met Puratos om cacaotelers te ondersteunen bij het verbeteren van fermentatie- en droogprocessen. Puratos vult het project aan met investeringen in cacaoverwerkingseenheden en opleiding van boeren. Enabel ondersteunt de marketing en het beheer en vergemakkelijkt fairtradecertificatie in overeenstemming met de EU-regelgeving inzake ontbossing.
“We zijn trots op onze samenwerking met Enabel en ons netwerk van coöperaties om ons duurzame Cacao Trace-programma in Ivoorkust verder uit te breiden. Deze kwaliteitsgerichte aanpak creëert niet alleen meer waarde voor de boeren, maar ook voor onze klanten. De expertise van het lokale team van Enabel is hierbij onmisbaar."
Door toedoen van PEM Wecco' heeft het Belgische watertechnologiebedrijf Waterleau een partnerschap gesloten met het Senegalese Wasser Aram voor de uitrusting van een waterzuiveringsinstallatie. Via deze partnerschappen kanaliseert Enabel private expertise naar een duurzame, inclusieve impact.
Arbeidsmobiliteit en ondernemerschap: opstap voor de toekomst
In een wereld vol demografische uitdagingen draagt goed beheerde mobiliteit bij aan inclusieve groei en duurzame ontwikkeling. Met name arbeidsmobiliteit biedt kansen voor individuen, vooral jongeren, en draagt tegelijkertijd bij aan de sociaaleconomische ontwikkeling van de regio's van herkomst en bestemming.
Ondernemersmobiliteit staat centraal in de initiatieven van Enabel. Via de "Pilots for Entrepreneurial Mobility" (PEM) ondersteunt Enabel ecosystemen van ondernemers in Senegal, Ivoorkust en België door partnerschappen tussen bedrijven aan te moedigen die tot wederzijds voordeel strekken. In het kader van de projecten PEM Wecco' en PEM N'Zassa kregen geselecteerde ondernemers internationale opleidingen, gingen ze op zakenreis naar België en werden ze persoonlijk begeleid. Tot nu toe werden ongeveer 60 partnerschappen gesmeed die hebben geleid tot joint ventures, import/exportsamenwerking en technologieoverdracht.
Dit gaat van een partnerschap tussen het Belgische Multi G en het Senegalese Askcare om gezondheidsposten in landelijke gebieden van Senegal te voorzien van een kant-en-klare oplossing voor de preventie van baarmoederhalskanker tot samenwerking tussen Kanarimagik (Senegal) en Jeux d'Eden (België) in de culturele sector. In Ivoorkust zijn Hans Compagnie en het Belgische bedrijf D-Carbonize een partnerschap aangegaan om CO2-voetafdrukdiensten aan te bieden.
Arbeidsmobiliteit is evenzeer essentieel. In Marokko, Tunesië en België stimuleert het THAMM-project (Towards a Holistic Approach to Labour Migration Governance) de samenwerking tussen openbare diensten voor arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding en bedrijven in beroepen waar vraag naar is zoals ICT, bouw en industrie. Deze samenwerking leidde tot gemeenschappelijke instrumenten en methoden om de vraag op de arbeidsmarkt in te vullen en beroepsopleidingen te harmoniseren.
Dat is niet alles! De volledige versie van het gedrukte activiteitenverslag is beschikbaar op onze website:
Schrijf je in voor de Enabel-nieuwsbrief en ontvang elke maand het laatste nieuws in je mailbox:
Photo credits: Djibril Dia, Colin Delfosse, Momar Diol, Elias Halabi.
© Enabel
Built with Shorthand