Investeren in de toekomst
Activiteitenverslag 2023 - 2024
"Internationale samenwerking is een belangrijke politieke kwestie geworden in het licht van de mondiale uitdagingen. Ze moet worden gezien als een investering in onze gemeenschappelijke toekomst."
Jean Van Wetter
Algemeen directeur, Enabel
vrede.
2023 was een kanteljaar. De oorlog in Oekraïne gaat zijn tweede jaar in, het conflict in Gaza is letterlijk ontploft en in West-Afrika volgt de ene staatsgreep op de andere. Die complexe geopolitieke context maakt ons werk moeilijk. Maar de teams van Enabel gaan voor vredesopbouw.
Oekraïne: nieuw land, nieuwe uitdagingen
Op 24 februari 2022 breekt er op het oude continent een gewapend conflict uit van ongeziene omvang sinds WOII. Twee jaar later, terwijl de oorlog Oekraïne verwoest, verhogen veel landen hun inspanningen om de bevolking te steunen en het land weer op te bouwen. België is er één van.
In december 2023 geeft de Belgische regering Enabel opdracht om een programma te lanceren voor de wederopbouw in Oekraïne. Met een budget van 150 miljoen euro over vier jaar zal Enabel vooral inzetten op gezondheidszorg en sociale bescherming, onderwijs en werkgelegenheid. De acties focussen op de regio's Tsjernihiv (ten noordoosten van de hoofdstad) en Kiev.
Het is een gedurfd programma en het zal uiterst flexibel zijn, gezien de volatiliteit van de geopolitieke context. Gedurfd, maar essentieel want, zoals Albert Camus zei: "Vrede is de enige strijd die de moeite waard is.”
Internationale samenwerking essentieel in instabiele Sahel
De afgelopen drie jaar is er in de Sahel een golf van staatsgrepen geweest. De internationale reacties hierop zijn zeer uiteenlopend. Dat getuigt van de intense regionale en internationale concurrentie tussen de grootmachten.
Afrika is een kruispunt van geopolitieke inhaligheid geworden. Die komt vooral uit China en Rusland, die massale desinformatiecampagnes organiseren om het Westen te ondermijnen, maar ook uit de Golfstaten, die over gigantische financiële middelen beschikken.
Daarom moet de Europese en de Belgische samenwerking met Afrika, gebaseerd op een logica van solidariteit, zich aanpassen aan de nieuwe mondiale geopolitieke situatie.
- Enerzijds moeten internationale samenwerking en buitenlands beleid hun expertise bundelen en samenwerken.
- Aan de andere kant heeft de oorlog in Oekraïne bevestigd wat de meeste landen blijkbaar over het hoofd hebben gezien: Europa moet in staat zijn om elke inmenging van buitenaf te voorkomen en de begroting voor defensie verhogen.
Maar het zou een vergissing zijn om te bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking, die partners bijeenbrengt, ten gunste van militaire defensie, die voor veiligheid zorgt. Zonder vrede kan er geen ontwikkeling zijn ... en omgekeerd.
klimaat.
De klimaatcrisis neemt hand over hand toe. Samen met onze partners zoeken we naar oplossingen. Klimaatfinanciering, energietransitie, landherstel, duurzaam milieubeheer: dat zijn de oplossingen die we in de strijd gooien.
Het Tanganyika-meer
Een bedreigd ecosysteem
Het Tanganyika-meer ligt op de grens van Burundi, de Democratische Republiek Congo, Tanzania en Zambia. Het is 10 miljoen jaar oud. De uitzonderlijke biodiversiteit van het meer is een echt natuurwonder. Maar het evenwicht wordt ernstig bedreigd door menselijke activiteiten: jaarlijks wordt hier zo’n 200.000 ton vis gevangen, en ook de demografische druk, de klimaatverandering, verstedelijking en vervuiling ontwrichten het evenwicht van het meer.
Het Lake Tanganyika Water Management-project, gefinancierd door de Europese Unie, werkt aan een duurzame toekomst voor de regio en haar inwoners.
De basis leggen voor duurzaam waterbeheer
Enabel en de Lake Tanganyika Authority hebben een database en een geografisch informatiesysteem opgezet om de waterkwaliteit te monitoren. De data worden geleverd door vier regionale analyselaboratoria. Die werden opgeknapt en gemoderniseerd door Enabel en zijn gevestigd in Bujumbura (Burundi), Kigoma (Tanzania), Uvira (DRC) en Mpulungu (Zambia).
Dankzij 500.000 euro financiële steun van het Waals Gewest zijn de laboratoria uitgerust met fotovoltaïsche installaties. Zo kunnen de labo’s continu draaien ondanks de weinig betrouwbare lokale elektriciteitsvoorziening.
Beheer van stedelijk afval
Samen met de overheid hebben we een reeks initiatieven ontwikkeld om het afval en afvalwater rond het meer te beheren:
- In Bujumbura, Burundi, heeft het project de waterzuiveringsinstallatie (de enige van alle steden aan het meer) verbeterd. De installatie speelt een sleutelrol in het milieubeleid van de stad maar ook voor de volksgezondheid, want de regio kent nog geregeld cholera-uitbraken.
- Meer dan 1.200 gedetineerden leven in precaire omstandigheden in de gevangenis van Uvira, in de Democratische Republiek Congo. Dat leidt tot gezondheidsrisico's en heeft een milieu-impact op het meer. In samenwerking met MONUSCO (Missie van de Verenigde Naties in Congo) heeft Enabel er toiletten, douches en wastafels, en ook systemen voor opvang en recycling van regenwater geïnstalleerd. De toiletten zijn aangesloten op een biovergister die gas levert aan de keukens, die daardoor geen hout hoeven te stoken.
- In Kigoma, Tanzania, werken we samen met de gemeente rond een beter afvalbeheer. Zo leveren we uitrusting, containers en infrastructuur om afval in te zamelen, op te slaan en te vervoeren. Er lopen ook sensibiliseringscampagnes in samenwerking met maatschappelijke organisaties.
Ingenieuze oplossingen die het dagelijks leven verbeteren
In Mauritanië zijn sommige dorpen moeilijk bereikbaar. Delen van plattelandswegen zijn in het regenseizoen vaak onbegaanbaar. Enabel heeft deze ‘kritieke punten’ aangepakt met steun van de Europese Unie.
De verbeterde doorgangen hebben ook voordelen voor het milieu: ze houden oppervlaktewater vast, vullen de grondwaterspiegel aan en bevorderen het herstel van de vegetatie. Onder andere in het dorp Magta Sfeira zijn de voorzieningen voornamelijk gebouwd met lokale materialen en worden ze onderhouden door de dorpelingen.
Naar duurzaam landherstel in Burkina Faso
In de Sahel is landbouw een grote uitdaging. Landdegradatie en ernstige droogte als gevolg van klimaatverandering bemoeilijken de taak van boeren en leiden soms tot conflicten met rondtrekkende veehouders.
In Songretenga, een dorp in de regio Centre-Est van Burkina Faso, werkt Enabel samen met de lokale overheden om meer dan 130 hectare aangetast land te herstellen via innovatieve technologieën.
Het doel is om ervoor te zorgen dat het dorp zijn eigen voedselvoorziening kan garanderen, en om een duurzaam ecosysteem in stand te houden.
Hoe kunnen we onze toekomst financieren?
We worden geconfronteerd met de ene klimaatcrisis na de andere. De noodzaak om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad is nog nooit zo dringend geweest. Een rechtvaardige klimaattransitie is nu een noodzakelijke voorwaarde om onze planeet bewoonbaar te houden. Er is echter meer nodig dan politieke goodwill, namelijk een solide financieel kader en innovatieve financieringsmechanismen op een nooit eerder geziene schaal.
Mozambique: nieuwe impuls voor het klimaat
Een innovatief instrument is de ‘Debt-for-Climate-swap’ die België heeft gebruikt om de energietransitie van Mozambique te ondersteunen : Enabel faciliteerde de onderhandelingen tussen beide landen. Dat leidde tot de kwijtschelding van een deel van de staatsschuld die Mozambique heeft bij België.
Zo kan Mozambique investeren in projecten waarmee mensen zich beter kunnen beschermen tegen de nadelige gevolgen van klimaatverandering. Enabel werkt bijvoorbeeld samen met de Mozambikaanse overheid om early warning systemen voor cyclonen op te zetten. Het zijn goedkope en vrij eenvoudig systemen die de gevolgen van een ramp aanzienlijk kunnen beperken omdat ze mensen waarschuwen voor dreigend gevaar.
De private sector in de lift
In Palestina werkt Enabel nauw samen met de private sector om een groene en circulaire economie te stimuleren. Via het Green Palestine-initiatief op de Westelijke Jordaanoever werken onze teams samen met de Union of Stone and Marble Industry en de Palestinian Food & Agriculture Industries Union. In deze sectoren is het de ambitie om afvalbeheer en recycling te verbeteren, de energie-efficiëntie te verhogen en hernieuwbare energie te bevorderen, en de capaciteit en het bewustzijn binnen deze structuren te verbeteren.
groei.
De inclusieve ontwikkeling van de private sector biedt volop kansen. Ontwikkeling die het milieu spaart. Die vrouwen en jongeren actief betrekt. Die waardig werk bevordert. En die digitalisering inzet als hefboom om de oplossingen van morgen te creëren.
KinEmploi: de jeugd aan zet
KinEmploi is een project voor arbeidsmarktintegratie toegespitst op jongeren en vrouwen in Kinshasa. Het doel is om jonge mensen te helpen bij het vinden van duurzame, kwalitatieve jobs via beroepsopleiding en jobcoaching, incubatie van ondernemers en acceleratie van micro-, kleine en middelgrote ondernemingen.
In 2023 heeft het programma 600 jongeren begeleid, vooral vrouwen (89 %), die een stimulans hebben gekregen om aan het werk te gaan in de digitale sector, de horeca, de voedselverwerkende industrie en de fotovoltaïsche sector.
Entreprena doet wat het moet
Entreprena ondersteunt het ondernemerschap in Guinee in de landbouw, de stedelijke en de groene economie, en specifiek gericht op vrouwen. Het project werkt aan het creëren van kmo's en start-ups en het versterken van hun vaardigheden en concurrentievermogen. Toegang tot financiële diensten en technische en economische ondersteuning spelen een centrale rol. Het onderdeel 'groene economie' versterkt de lokale capaciteit in bosbeheer, bevordert de agro-ecologische transitie en ontwikkelt het lokaal ecotoerisme.
Het project is nu afgerond. Er zijn er maar liefst 7.500 ondernemers (waarvan 56 % vrouwen) begeleid en er zijn 11.000 jobs gecreëerd.
Benin: de digitale opmars
In Benin heeft Enabel het DigiBoost-project gecoördineerd om de digitale sector te ondersteunen. Het Europese project heeft onder andere geleid tot de oprichting en opleiding van de Women In Tech-gemeenschap in Benin, die onderneemsters en digitale professionals samenbrengt.
Het heeft ook de ondersteuningsstructuren voor innovatief ondernemerschap gesteund door hen te helpen hun incubatie- en versnellingsprogramma's voor Beninse start-ups te herstructureren en hen te voorzien van computerapparatuur. Tot nu toe zijn er 300 start-ups ‘geïncubeerd’ en versneld dankzij meer steun voor maatschappelijke organisaties.
Een springplank voor ondernemerschap door vrouwen
De Awa-prijs is gebaseerd op een simpel feit: één op de drie bedrijven wereldwijd is in handen van een vrouw. De meeste zelfstandigen in Afrika ten zuiden van de Sahara zijn vrouwen. Toch botsen vrouwen tegen grotere obstakels bij het ontwikkelen en beheren van hun ondernemersprojecten dan mannen.
Elk jaar bekroont de Awa-prjis het werk van vrouwen die met hun onderneming een positieve impact hebben op hun gemeenschap – en tegelijkertijd een gemeenschap van vrouwelijke ondernemers vormen in de strijd tegen sociaaleconomische ongelijkheid. In 2024 wordt de Awa-prijs toegekend aan onderneemsters in de culturele en creatieve industrieën.
Vier pijlers voor waardig werk
Waardig werk is een hoeksteen van een eerlijke samenleving en helpt de levensomstandigheden van mensen te verbeteren. De vier pijlers zijn: jobcreatie, werknemersrechten, sociale bescherming en sociale dialoog. In het gebied van de Grote Meren – meer bepaald in de DR Congo, Rwanda en Oeganda – voeren we een reeks projecten uit om waardig werk te bevorderen.
creativiteit.
Creativiteit is een kracht, een impuls die de toekomst vormgeeft. Creativiteit overstijgt de grenzen van het gewone, heeft lak aan conventies en zet de deuren naar innovatie wijd open. In elke creatieve geest schuilt een portie durf en het potentieel om de wereld te veranderen.
Kunst voor stedelijke ontwikkeling
In Musanze, een stadje in het noorden van Rwanda en toegangspoort tot het beroemde Virunga-park, kon de recente renovatie van het jeugdcentrum op heel wat belangstelling rekenen. Het centrum is gebouwd met lokale materialen en bevat opleidingslokalen, een Fablab, studio’s voor kunstenaars, IT-diensten en sportfaciliteiten voor liefhebbers van basketbal, volleybal en handbal.
Het centrale idee van het project is om jonge mensen in de regio te empoweren en hen te ondersteunen in hun zoektocht naar hun eigen weg. Daarom is het jeugdcentrum ontworpen als een hub voor ondernemerschap en het verkennen van vaardigheden. Jongeren kunnen hun vaardigheden uitproberen in een reeks sporten en kunsten en kunnen daar op een creatieve manier mee aan de slag gaan.
Bij de opening waren alle blikken ook gevestigd op een 4 meter hoog houten standbeeld dat midden op de binnenplaats prijkt: een CosmoGolem. Het standbeeld is gebouwd door lokale kunstenaars en gebaseerd op een origineel idee van de Belgische kunstenaar Koen Vanmechelen. Het staat symbool voor hoop, geloof in de toekomst en diversiteit.
Dergelijke initiatieven illustreren hoe kunst niet alleen stedelijke ruimtes nieuw leven kan inblazen, maar ook jongere generaties sleutels kan aanreiken om hun toekomst te verkennen. Symbolen zoals de CosmoGolem herinneren ons eraan hoe belangrijk het is om artistieke expressie te waarderen en om een meer inclusieve toekomst in steden over de hele wereld te bevorderen.
Creatieve ondernemers
Het project Guinée Créative is in 2021 van start gegaan en ondersteunt de opkomst van de creatieve economie in Guinee. Dat doet het door kennisoverdracht en jobs en bedrijven te creëren in de mode-, design- en audiovisuele sector.
Het project heeft samengewerkt met het Office National de Promotion de l'Artisanat van Guinee om het eerste officiële label te lanceren voor de Léppi, de typische stof van Guinee. Het label is een stimulans voor de lokale productie en positioneert Léppi als een ambachtelijk product op het internationale toneel.
Als uitstalraam voor Guinees talent heeft het project ook de ontmoetingsplaats Guinée Créative opgericht. Die telt al meer dan 10.000 bezoekers en belicht het werk van 31 modeontwerpers via een pop-up store.
Het project wordt gefinancierd door de Europese Unie en uitgevoerd langs de as Conakry-Kindia-Mamou. Het heeft daar meer dan 190 ondernemers begeleid, 50 bedrijven uit de informele economie gehaald en 110 jobs gecreëerd. De omzet van de ondersteunde bedrijven steeg gemiddeld met 70 %.
Innoveren om beter te creëren
In 2023 sluit Enabel het e-TAMKEEN-project in Marokko af. Dat project heeft ingezet op het digitaliseren van het openbaar bestuur en het verbeteren van de digitale vaardigheden van ambtenaren op centraal en lokaal niveau.
Enabel is medeorganisator geweest van de tweede Idarathon, een hackathon voor en door ambtenaren om de grote uitdagingen van de overheidsdienst aan te pakken. Dat heeft geresulteerd in een digitaal platform om werkzoekenden te koppelen aan vacatures in de landbouwsector, een meertalige mobiele applicatie om burgers te helpen bij administratieve procedures en een dataplatform om de transparantie en veiligheid van de verkoop van tweedehands auto's te garanderen.
Oegandees succes bij de New European Bauhaus
Twee jaar geleden hebben we samengewerkt met architectenbureau Bkvv en de Oegandese overheid aan de bouw en renovatie van gebouwen voor beroepsopleiding in Oeganda. We hebben lokale materialen en duurzame bouwtechnieken gebruikt om het paviljoen te maken dat je op de foto ziet.
Het paviljoen is voornamelijk gemaakt van hernieuwbare bamboematerialen, een treffend voorbeeld van milieuvriendelijke architectuur. Een paar maanden geleden is het paviljoen geselecteerd voor het New European Bauhaus-festival in Brussel, een unieke samenwerking tussen de avant-garde van duurzaam ontwerp en duurzame architectuur.
gezondheidszorg.
Ongelijke toegang tot gezondheidszorg vormt een van de grootste struikelblokken voor een rechtvaardige wereld. Investeren in gezondheidszorg is dan ook investeren in de toekomst. De strijd voor universele gezondheidszorg is het speerpunt en historisch expertisegebied van Enabel. ‘Goede gezondheid voor iedereen’ is meer dan ooit een mondiale uitdaging.
Naar mondiale gezondheidsgelijkheid
Afrika produceert momenteel slechts 1 % van de vaccins die het nodig heeft. Het initiatief MAV+ van Team Europe ondersteunt dan ook de ambities van de Afrikaanse Unie voor een veerkrachtige lokale productie van vaccins en gezondheidsproducten, en een versterkt farmaceutisch ecosysteem op het continent.
In Senegal en Rwanda zet Enabel partnerschappen op met de nationale regelgevende instanties (het Agence Sénégalaise de Réglementation Pharmaceutique ARP en de Food and Drug Administration van Rwanda) om gezondheidsproducten, waaronder de productie van vaccins, volledig te reguleren, controlelaboratoria te versterken en technisch advies te geven.
Strijd tegen malaria
In een gezamenlijke inspanning om malaria te bestrijden, zijn Enabel, de Bill & Melinda Gates Foundation en Bluesquare een strategisch partnerschap aangegaan om hun inspanningen in Niger en Burundi op te voeren.
We pakken de onderliggende oorzaken van malaria aan via verschillende strategieën. Zo verbeteren we de toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg, integreren we lokale malariabestrijding in bestaande gezondheidssystemen, versterken we de capaciteit van nationale malariabestrijdingsprogramma's, ontwikkelen we innovatieve systemen voor malariabewaking en -respons en drijven we het malariaonderzoek op.
Al deze activiteiten vormen een aanvulling op de lopende Belgische bilaterale programma's in Burundi en Niger, om bredere nationale gezondheidssystemen te consolideren.
Moderniseren, opleiden, zorg verlenen
Al meer dan tien jaar staat gezondheid centraal in de samenwerking van Enabel met Burundi. 66 gezondheidscentra zijn gerenoveerd en uitgerust om optimale diensten te verlenen, en zijn voorzien van drinkwater en zonne-energie.
Dankzij de digitalisering van gezondheidsdiensten kunnen de middelen optimaal beheerd worden en patiënten beter opgevolgd worden: een gecentraliseerd platform brengt nu alle gezondheidsgegevens samen voor eenvoudige toegang.
Ten slotte is de medische opleiding hervormd zodat professionals over de meest actuele kennis en vaardigheden beschikken.
"Vroeger was het moeilijk om bloeddonors bij te houden of om een donor te vinden wanneer we zeldzame rhesusfactoren nodig hadden. Nu volstaat het om onze database te raadplegen en de donor op te roepen.”
Kigoma: het belang van toegang tot water
Toegang tot drinkwater is essentieel voor waardige leefomstandigheden, net als toegang tot sanitaire voorzieningen. In de regio Kigoma in Tanzania heeft het WASKIRP-project maar liefst 200.000 mensen op die manier geholpen. En met een extra bijdrage van 900.000 euro van de Tanzaniaanse overheid wordt het project verlengd tot januari 2025 – voor een totaalbudget van 13.700.000 euro. Dankzij die aanzienlijke verhoging van de financiering kunnen we snel vooruitgang boeken en cruciale infrastructuurwerken in de districten Mkongoro en Kidyama voltooien.
Bezoek van de koning
Op 24 april 2024 heeft ZKH Koning Filip een officieel bezoek gebracht aan de kantoren van Enabel in Brussel.
Hij maakt van de gelegenheid gebruik om de complexe geopolitieke kwesties te bespreken die een invloed hebben op de activiteiten van Enabel. Zo komen de klimaatcrisis, de conflicten in Oekraïne en Gaza, de onrust in Oost-Congo en de uitdagingen van migratie aan bod. De Koning heeft deelgenomen aan een rondetafelgesprek over de samenwerking met Congo met een presentatie van onze acties voor jongeren, onderwijs, ondernemerschap en sociale bescherming.
Hij heeft ook van gedachten gewisseld met onze collega's die Gaza hebben kunnen verlaten en heeft de start besproken van onze activiteiten in Oekraïne, waar Enabel een wederopbouwprogramma zal uitvoeren.
Dat is niet alles! De volledige versie van het gedrukte activiteitenverslag is beschikbaar op onze website:
Schrijf je in voor de Enabel-nieuwsbrief en ontvang elke maand het laatste nieuws in je mailbox:
Foto's credits: Colin Delfosse, Elias Halabi, Belgium MFA, Isabel Corthier, YAGA.
© Enabel
In memoriam
Dit activiteitenverslag is opgedragen aan onze collega en vriend Abdallah Nabhan, 33 jaar, en zijn zoon Jamal van 7 jaar, die op 25 april 2024 in Gaza gedood werden tijdens een Israëlisch bombardement op de stad Rafah. Abdallah’s 65-jarige vader, zijn 35-jarige broer en zijn 6-jarige nichtje verloren daarbij ook het leven.
Abdallah was een toegewijde en gewaardeerde collega. Hij werkte sinds april 2020 bij Enabel als Business Development Officer voor een Europees project dat kleine ondernemingen in de Gazastrook ondersteunt.
Net als alle andere werknemers van Enabel in Gaza stond Abdallah op de lijst van mensen die Gaza mochten verlaten – een lijst die enkele maanden geleden aan de Israëlische autoriteiten werd bezorgd. Helaas is Abdallah om het leven gekomen voordat hij en zijn gezin Gaza mochten verlaten. Ons diepste medeleven gaat uit naar zijn familie. We zullen hem erg missen.
Built with Shorthand